Skąd się bierze depresja?

Mówimy zazwyczaj o kilku źródłach występowania depresji. Zaliczamy do nich czynniki genetyczne, biologiczne, psychologiczne oraz wpływ stresujących sytuacji życiowych. Poniżej opiszę po krótce każdy z nich. Pamiętajmy jednak, że czasem ciężko jest jednoznacznie określić tylko jedną wybraną przyczynę. W większości problemów natury psychicznej/emocjonalnej etiologia jest wieloczynnikowa. Oznacza to, że dopiero wystąpienie kilku czynników może prowadzić do pojawienia się niepokojących objawów. Dlatego niekiedy osoba radzi sobie dosyć dobrze do pewnego momentu, ale przychodzi jakaś kolejna trudność, która doprowadza nagle do znaczącego pogorszenia samopoczucia.

• W psychoterapii najczęściej łączymy depresję z sytuacją życiową danej osoby. Jest to bardzo ogólne pojęcie, na które składa się wiele elementów. Większość osób zgłaszających się na psychoterapię łączy wystąpienie depresji z jakimś konkretnym czynnikiem/wydarzeniem/zmianą życiową, od których zaczyna się pogorszenie samopoczucia. Cierpienie może wiązać się z przeżywanymi trudnościami w bliskich relacjach (np. brak zaspokojenia potrzeb w relacji, brak akceptacji ze strony najbliższych, brak zrozumienia, nieumiejętność zbudowania satysfakcjonującej relacji). Zmiana sytuacji życiowej i trudność w adaptacji do nowej rzeczywistości. Człowiek w trakcie życia przechodzi przez wiele ważnych etapów rozwojowych. Nierzadko te zmiany wiążą się z przeżywanym kryzysem. Podjęcie pracy, ślub, narodziny dziecka, opuszczenie domu przez dorosłe dzieci – to niektóre z nich. Doświadczenie Straty/porażki, utrata bliskiej osoby, żałoba, problemy ze znalezieniem pracy lub jej utrata, rozczarowania na polu realizacji swoich marzeń, problemy zdrowotne i utrata sprawności – to także potencjalnie trudne doświadczenia.
• To, w jaki sposób radzimy sobie z różnego rodzaju wyzwaniami życiowymi w dużej mierze zależy od tego jakie posiadamy zasoby. Zarówno zewnętrzne, pod postacią wspierających bliskich osób czy tolerancyjnego i umożliwiającego rozwój otoczenia społecznego (w szkole, pracy, społeczności lokalnej), jak i zasoby wewnętrzne, które związane są z posiadanymi kompetencjami, poczuciem wartości, poziomem samoświadomości czy radzeniem sobie z trudnymi emocjami. Nasze umiejętności przechodzenia przez trudne doświadczenia i szybkość powrotu „do normy” to rezyliencja. W rozumieniu rezyliencji jako cechy w jej skład wchodzą między innymi (pewność siebie, poczucie bezpieczeństwa, pogoda ducha, wdzięczność, wysoka samoocena, towarzyskość, umiejętność uczenia się). Są to cechy, które w dużej mierze wykształca się w kontakcie z rodzicami/opiekunami.
• Traumy relacyjne, doświadczanie przemocy, zaniedbania ze strony opiekunów, wczesna utrata rodziców znacząco zwiększają ryzyko wystąpienia depresji.  Osoby, które doświadczały w swoim życiu braku akceptacji i miłości, były nadmiernie i nieadekwatnie karane, żyły w ciągłym poczuciu strachu, zagrożenia, przekonaniu o swojej winie czy byciu niewystarczającym lub przedwcześnie musiały brać na siebie zbyt dużą odpowiedzialność, są dużo bardziej podatne na rozwój depresji, zaburzeń lękowych czy wykształcenie zaburzeń osobowości. Mają także mniejsze zasoby do radzenia sobie z trudnymi sytuacjami – ponieważ obserwowały głównie destrukcyjne sposoby radzenia sobie w domu rodzinnym, ich poczucie własnej wartości było podważane i często nie mogą liczyć na wsparcie bliskich osób. Pojęcie traumy relacyjnej związane jest z doświadczaniem relacji, które krzywdzą i wywołują trwały i destrukcyjny wpływ na daną osobę.
• Czynniki genetyczne, biologiczne, związek z innymi chorobami/zaburzeniami. W depresji obserwujemy występowanie czynników genetycznych, tj. ryzyko jej pojawienia się jest większe u osób, które mają w swojej rodzinie przykłady zaburzeń nastroju. Czynniki biologiczne związane są z budową mózgu i zaburzeniami w transmisji neuroprzekaźników (serotonina, noradrenalina). Wiemy także, że stany depresyjne pojawiają się pod wpływem zmian hormonalnych (np. depresja poporodowa) lub np. w chorobach tarczycy. Osoby, które mają diagnozę zaburzeń osobowości, czy zburzeń lękowych także są narażone na występowanie depresji. Jest to związane zarówno z czynnikami biologicznymi jak i psychicznymi (ponieważ te trudności wiążą się także z problemami w relacjach czy z funkcjonowaniem w społeczeństwie). Osoby neuroatypowe, czyli w spektrum autyzmu i z ADHD, także są grupą narażoną na występowanie depresji. Jest to związane zarówno z budową i podatnością układu nerwowego, ale również z doświadczaniem wielu przeszkadzających objawów, jak i trudnościami w relacjach z innymi osobami.

W życiu każdego z nas pojawiają się trudne momenty, chwile zwątpienia czy gorszego samopoczucia. Kiedy doświadczamy kryzysu pod wpływem utraty pracy, jesteśmy w żałobie lub ciężko chorujemy, wtedy spadek nastroju i brak chęci do życia jest zupełnie zrozumiały. Niekiedy potrzebujemy po prostu przeżyć trudne emocje i dać sobie na to odpowiednią ilość czasu. Jednak zdarza się, że kryzys się pogłębia a my czujemy się coraz gorzej i nie jesteśmy w stanie poradzić sobie samodzielnie z tym co nas spotkało/spotyka, tracimy nadzieję.

Wtedy warto szukać pomocy, aby wesprzeć się na poziomie biologicznym – czyli sięgnąć po farmakoterapię i zadbać o odpowiedni poziom neuroprzekaźników w mózgu, jaki i na polu psychologicznym – rozważyć skorzystanie z psychoterapii. Podczas psychoterapii zajmujemy się próbą zrozumienia siebie, poznaniem źródeł swoich dolegliwości i zwiększaniem rezyliencji potrzebnej do radzenia sobie z życiowymi wyzwaniami.