Pierwsza konsultacja psychoterapeutyczna

Jakie pytania zada Ci psychoterapeuta?

Większość osób, które po raz pierwszy wybierają się na konsultację psychoterapeutyczną do psychoterapeuty, zadają sobie pytania: „O czym mam jej/jemu opowiedzieć, co jest ważne?”, „Jak w trakcie 50 minut opowiedzieć o całym swoim życiu?”, „O co terapeuta może mnie zapytać?”. Niektórzy Klienci wcześniej się przygotowują, tworząc sobie listę tematów, które chcą poruszyć i posługują się notatkami w trakcie spotkania. Inni po prostu przychodzą, zdają się na terapeutę i jego pytania, na które udzielają odpowiedzi. Czy któreś z tych podejść jest lepsze? Oczywiście, że nie. Jest to kwestia bardzo indywidualna, chodzi o komfort Klienta podczas spotkania.

Psychoterapeuta jest przygotowany na różne style i sposoby komunikacji Klienta. Każdy terapeuta przeprowadza konsultację w indywidualny sposób i ma w zwyczaju zadawanie różnych pytań. Jest jednak zestaw pytań, które padną prawie na pewno.

O co terapeuta może Cię zapytać w trakcie konsultacji:

• „Co Panią/Pana sprowadza?”

To pytanie może pojawić się w różnych formach, np. „Jaki jest powód Pani/Pana zgłoszenia się na konsultację”. Dla terapeuty bardzo ważne jest uzyskanie informacji z jakiego powodu Klient rozważa podjęcie psychoterapii lub na jakie pytanie chce uzyskać odpowiedź w trakcie spotkania. Zgłoszenie do psychoterapeuty nie musi być jednoznaczne z chęcią podjęcia terapii. Są osoby, które podczas jednego lub kilku spotkań chcą poruszyć jakiś bardzo konkretny temat, lub znaleźć odpowiedź na nurtujące je pytanie. Jednak większość osób przychodzi na wizytę z decyzją o rozpoczęciu psychoterapii a terapeuta będzie chciał wiedzieć, dlaczego.

• „Jaki był bezpośredni powód umówienia się na wizytę?”

Wiele osób decyzję o podjęciu psychoterapii podejmuje dosyć długo. Czasem trwa to kilka miesięcy a czasem kilka lat. Osoba zdaje sobie sprawę ze swoich trudności, odczuwa nieprzyjemne dolegliwości. Do pewnego momentu znane strategie radzenia sobie z problemami nie wystarczają. Przychodzi jednak taka chwila, która sprawia, że osoba podejmuje decyzję, że już dłużej nie jest w stanie sobie radzić za pomocą znanych sobie metod. Dla terapeuty ten moment (czyli konkretne wydarzenie) jest bardzo istotny, bo pokazuje szczególnie trudny, ważny czy też delikatny dla Klienta obszar.

• „Jak się to objawia i kiedy się zaczęło?”

Ważnym punktem konsultacji jest określenie jak przejawia się cierpienie Klienta. Terapeuta będzie zadawał pytania mające na celu zbadanie objawów zarówno w sensie klinicznym, jak i w szerszym kontekście związanym z całościowym funkcjonowaniem Klienta. Pojawią się pytania o nastrój, samopoczucie, poziom zadowolenia z życia a także sen, odżywianie, najczęściej przeżywane uczucia, poziom lęku, obecność natrętnych myśli, a także dolegliwości somatyczne, ogólny stan zdrowia itd. Objawy mogą być także bardziej ogólne, np. trudności w utrzymaniu satysfakcjonujących relacji z innymi ludźmi, brak wiary w siebie, samokrytyka, odkładanie wszystkiego na później itp. Określenie, kiedy dane objawy lub dolegliwości powstały jest niezwykle ważne dla procesu późniejszej psychoterapii. Niekiedy odpowiedź na te pytania bywa trudna, ponieważ ciężko jednoznacznie określić początek, np. depresji. Jednak warto poświęcić czas na przyjrzenie się różnym wydarzeniom, bo może nas to zbliżyć do lepszego zrozumienia siebie i źródeł swoich problemów.

• „Jak sobie Pani/Pan radzi z emocjami. Które emocje występują najczęściej?”

Umiejętność radzenia sobie z emocjami to jedna z ważniejszych umiejętności, jakie człowiek może posiadać w kontekście zdrowia psychicznego. Nauka rozpoznawania swoich emocji, nazywania ich i wyrażania to jeden z głównych celów psychoterapii. Do najczęstszych destrukcyjnych sposobów radzenia sobie z emocjami należą: sięganie po używki (alkohol, narkotyki, inne substancje), nałogowe zachowania (uzależnienia behawioralne; od seksu, pornografii, gier itp.), stosowanie przemocy, pracoholizm, zaburzone relacje z jedzeniem. U osób, które mają trudność z odczuwaniem emocji – mogą się one objawiać poprzez ciało i zaburzenia somatyczne (np. bóle brzucha, migreny, niezrozumiałe ataki paniki). Duża część osób zgłaszających się na terapię doświadcza zaburzeń lękowo- depresyjnych co oznacza, że dominującymi uczuciami będą lęk, przygnębienie, smutek, złość, poczucie winy. Chroniczne doświadczanie lęku może w efekcie doprowadzić do obniżonego nastroju czy depresji.

• „Jak wyglądają Pani/Pana relacje rodzinne?”

Temat dotyczący rodziny pochodzenia na pewno pojawi się w trakcie konsultacji. Bazując na posiadanej wiedzy na temat rozwoju i funkcjonowania człowieka, wiemy, że relacje rodzinne, sposób wychowania i wczesne doświadczenia są bardzo ważne dla procesu kształtowania się osobowości. Trudne doświadczenia we wczesnym okresie życia i z udziałem najbliższych osób w znaczący sposób wpływają na powstawanie różnego rodzaju problemów i zaburzeń.

• „Jak ocenia Pani/Pan swój obszar zawodowy/związany z edukacją?”

Obszar związany z życiem zawodowym, sukcesami edukacyjnymi, rozwojem osobistym jest również bardzo istotny pod kątem poziomu zadowolenia z życia. Dla wielu osób jest on szczególnie związany z poczuciem własnej wartości. Brak spełnienia w tym obszarze nierzadko staje się jednym z tematów psychoterapii.

• „Jak wyglądają Pani/Pana relacje przyjacielskie/koleżeńskie?”

To, w jaki sposób potrafimy budować relacje z innymi ludźmi, czy posiadamy przyjaciół a także czy możemy liczyć na pomoc i wsparcie z ich strony bardzo mocno rzutuje na ogólne poczucie dobrostanu oraz odporność psychiczną człowieka. Zdrowe i satysfakcjonujące relacje są dużym oparciem w trudnych chwilach.

• „Jakie były najgorsze/najtrudniejsze chwile w Pani/Pana życiu?”

To pytanie odwołuje się do potencjalnie traumatycznych dla danej osoby wydarzeń (lub relacji). Może wydawać się ono dosyć brutalne i nie każdy terapeuta zapyta o to w procesie konsultacji. Jednak, jeśli takie pytanie pojawi się, jest ono w pełni uzasadnione. Odpowiedź może być dosyć ogólna. Chodzi o zasygnalizowanie, że takie wydarzenia miały miejsce.

Dla terapeuty są to bardzo cenne informacje, które pomogą w odpowiedni sposób zaplanować proces terapii.

• „W czym ja mogę pomóc?”

Jest to pytanie, które terapeuta może zadać, aby dowiedzieć się jakie Klient ma wyobrażenia o psychoterapii i czego od niej oczekuje. To ważny moment, kiedy zderzają się oczekiwania Klienta z możliwościami psychoterapii. Jest to moment, w którym Klient i terapeuta mogą ustalić cele wspólnej pracy (wspólne, czyli taki, które są zgodne z osobistymi celami Klienta i spójne z postrzeganiem i wiedzą terapeuty).

• „Co miałoby być celem psychoterapii? Po czym Pani/Pan pozna, że coś zmieniło się na lepsze?”

Określenie, po czym Klient pozna zmianę, to równie istotny punkt na etapie konsultacyjnym. Jest to pytanie o moment, w którym pojawi się zadowolenie z odbytej pracy. Może się jednak zdarzyć, że aby odpowiedzieć na to pytanie Klient potrzebuje więcej czasu. W trakcie procesu psychoterapii zmienia się czasem postrzeganie celów. Pytanie o cele i dążenia Klienta będą pojawiać się prawdopodobnie kilkukrotnie na różnych etapach terapii. Jednak ich określenie i doprecyzowanie są niezbędne do prawidłowego przebiegu terapii.

Decyzja o podjęciu psychoterapii

Zagadnień, które mogą pojawić się podczas konsultacji z psychoterapeutą, jest wiele. Czasem nie udaje się odpowiedzieć na nie w trakcie jednego spotkania. Dlatego przyjmuje się, że na proces konsultacji zazwyczaj potrzeba 1-3 spotkań.

Pamiętaj, że jest to także czas, podczas którego Ty również możesz zadać pytania terapeucie. Decyzja o podjęciu terapii jest ważna i ma wpływ na twoje życie – dlatego masz prawo do uzyskania wszelkich informacji, które są Ci potrzebne do jej podjęcia (oczywiście jeśli nie wykraczają one poza omawiany zakres).